Marie-Antoinette

Portret van Marie-Antoinette door Marie Louise Élisabeth Vigée-Lebrun uit 1783.

Wikipedia

Marie-Antoinette (2 november 1755 - 16 oktober 1793) koningin van Frankrijk van 1774 tot 1792.

Onbewezen toegeschreven

• „Mijnheer, ik vraag u om vergeving, ik deed het niet expres.”

• Origineel in het Frans:
  “Monsieur, je vous demande pardon. Je ne l'ai pas fait exprès.”
• Bron: onbekend
• Aanhaling(en): Tonie Mudde, Sterfbedzinnen, De Volkskrant, 7 april 2012.
• Dit zou ze hebben uitgesproken nadat ze per ongeluk op de voet van de beul was gaan staan. Het zouden haar laatste woorden zijn geweest, voordat ze werd onthoofd.

Ten onrechte toegeschreven

• „Hebben ze geen brood? Laat ze dan brioche eten!”

• Origineel in het Frans:
  “S'il n'y a pas de pain on mangera de la brioche” (Karr)
  “S'ils n'ont pas de pain, qu'ils mangent de la brioche.”
  “Ils n'ont pas de pain? Qu'ils mangent de la brioche!”
• Bron: Alphonse Karr, "Sur les mendians" in: Les guêpes, november 1841, p. 61
• Aanhaling(en): Petra Kuiper, Brood op reis: Frankrijk, brood.net, 26 oktober 2016
• Een uitspraak over honger, brood en brioche komt al voor bij Jean-Jacques Rousseau (Confessions, livre VI, 1782), maar de "grote prinses" aan wie hij ze toeschreef kan niet Marie-Antoinette zijn geweest, want hij sprak van het jaar 1740. Het is pas bij Alphonse Karr dat de woorden voor het eerst op schrift in verband worden gebracht met Marie-Antoinette. In zijn satirische blad Les guêpes haalt hij ze aan als een gerucht dat de ronde deed en door haar vijanden in het leven was geroepen. De verhalende context van de Mars op Versailles werd in 1931 bedacht in het moraliserende Duitse kinderboek Puntje en Anton van Erich Kästner. Hoewel historisch dus niet te verantwoorden, heeft het citaat ervoor gezorgd dat een levendige herinnering bleef bestaan aan de "schandaalkoningin" Marie-Antoinette, zelfs nu het apocriefe karakter er dikwijls bij wordt vermeld. Behalve van Marie-Antoinette is de uitspraak ook in de mond gelegd van Madame Victoire, koningin Marie-Thérèse d'Autriche, Madame de Pompadour en Madame du Barry. Telkens gaat het om hoge aristocrates die op een naïeve of sarcastische manier tonen hoe weinig voeling ze hebben met het gewone volk.
• Het motief is bekend als ATU 1446: "Let them eat cake!" Er bestond een Grieks spreekwoord dat Desiderius Erasmus behandelt in zijn Adagia (2.4.61) en dat voortleefde in het laatmiddeleeuwse Spanje. In het Arabisch circuleerde het motief ook. Een Letse traditie neemt de Duitse landadel op de korrel.

Referenties