Voltaire

Voltaire, 1718.

Wikipedia

Voltaire (21 november 1694 – 30 mei 1778) (pseudoniem voor François-Marie Arouet) was een Frans schrijver en filosoof, die leefde tijdens de Verlichting.

• „Als God niet zou bestaan, dan zouden we hem moeten uitvinden.”

• Origineel in het Frans:
  “(…) si Dieu n'existait pas, il faudrait l'inventer.”
• Bron: Voltaire, Épîtres; épître 104; 1769.
• Aanhaling(en): P.B. Cliteur, Tegen de decadentie: de democratische rechtstaat in verval., Singel Uitgeverijen, 2011, ISBN 9789029576499, p. 55
• Opmerking: Meestal wordt het citaat geciteerd als een zelfstandige zin, terwijl het in werkelijkheid een zinsdeel was.

• „Ongeacht wat je doet, verpletter het verachtelijke, en houd van degenen die van jou houden.”

• Origineel in het Frans:
  “Quoi que vous fassiez, écrasez l'infâme, et aimez qui vous aime.”
• Bron: Brief aan Jean le Rond d'Alembert (28 november 1762)
• Aanhaling(en): Eric Masseus, Reflections on the Revolution in France, blog Het Hoogste Goed, 16 juli 2009.

• „Jean-Jacques is in Amsterdam, waar men zich drukker maakt om een vracht peper dan om zijn paradoxen.”
  → afgeleide variant: “In Amsterdam maakt men zich drukker om een vracht peper, dan om de paradoxen van Rousseau.”

• Origineel in het Frans:
  “[L'orgueilleux] Jean-Jacques est à Amsterdam, où l'on fait plus de cas d'une cargaison de poivre que de ses paradoxes.”
• Bron: Brief van Voltaire aan Damilaville van 23 juni 1762, opgenomen in Œuvres complètes de Voltaire - Tome XII, chez Furne, 1837, p. 309.
• Aanhaling(en): Fopkennis van Voltaire door Christiaan Weijts, De Groene Amsterdammer van 21 januari 2015, p. 57; France Guwy, Voltaire, help!: de Hollandse ervaringen van Voltaire en de invloed op zijn denken, Balans, 1995, ISBN 9789050182744, p. 27.
• Met "de hoogmoedige Jean-Jacques" wordt Jean-Jacques Rousseau bedoeld.

• „Vooroordelen zijn de argumenten van dwazen.”

• Origineel in het Frans:
  “[C'est que] les préjugés sont la raison des sots.”
• Bron: Voltaire, La Religion naturelle. Poème en quatre parties, 1756, p. 23
• Aanhaling(en): Arjan Brondijk, Meindert Schollema en Gods woord – column, Streekblad, 2 februari 2015.

Over Voltaire

• „Zijn hele intelligentie was een oorlogsmachine.”

• Origineel in het Frans:
  “Tout son intelligence était une machine de guerre”
• Bron: Brief aan mevrouw Roger des Genettes, 1859-1860. Gepubliceerd in Correspondance: Nouvelle édition augmentée, Arvensa editions, 2014, ISBN 9782368412718.
• Aanhaling(en): Gustave Flaubert als vaderlijke vriend, Trouw, 6 januari 2007.

Onbewezen toegeschreven

• „Je perst de sinaasappel uit; daarna gooi je de schil weg.”

• Origineel in het Frans:
  “On presse l'orange et on jette l'écorce.”
• Bron: Door Voltaire aangehaald in een brief aan Marie-Louise Denis op 2 september 1751.
• Aanhaling(en): Hans van Pinxteren, Leesfragment: Bij Voltaires Candide, Atheneum Boekhandel, ongedateerd.
• Frederik II van Pruisen zou zich volgens Voltaire aldus over hem hebben uitgelaten. Nadien is dit symbolisch geworden voor iemand die achteloos aan de kant wordt geschoven na zich eerst verdienstelijk te hebben gemaakt.

Ten onrechte aan Voltaire toegeschreven

• „Ik ben het voor geen woord eens met wat u zegt, maar ik zal me tot mijn dood inzetten voor uw recht om het te zeggen.”

• Origineel in het Engels:
  “I disapprove of what you say, but I will defend to the death your right to say it.”
• Bron: Stephen G. Tallentyre in The Friends of Voltaire (1906)
• Aanhaling(en): Marc Leijendekker, Behalve de nieuwe Charlie Hebdo vliegt ook Voltaire de winkel uit, NRC - Boeken, 15 januari 2015.
• In het Frans wel geciteerd as: "Je ne suis pas d’accord avec un mot de ce que vous dites, mais je me battrai jusqu’à la mort pour votre droit de le dire"
  Deze woorden worden regelmatig aan Voltaire toegekend, maar zijn in werkelijkheid afkomstig van Evelyn Beatrice Hall (pseudoniem Stephen G. Tallentyre) om de houding van Voltaire t.o.v. vrijheid van gedachten en meningsuiting te beschrijven. Zij had nooit bedoeld te suggereren dat Voltaire deze woorden als zodanig had uitgesproken. (Bron: Saturday Review, 11 May 1935, p. 13.)