Baruch Spinoza

Benedictus Spinoza in 1665.

Wikipedia

Benedictus de Spinoza (Amsterdam, 24 november 1632 – Den Haag, 21 februari 1677) – Benedictus de Spinoza in het Latijn en Bento de Espinosa of d'Espinosa in het Portugees – was een Nederlands filosoof, wiskundige, politiek denker en lenzenslijper uit de vroege Verlichting.

Tractatus Theologico Politicus (1670)

• „Het doel van de politiek is dus in werkelijkheid de vrijheid.”

• Origineel in het Latijn:
  “Finis ergo Reipublicae revera libertas est.”
• Bron: Benedictus de Spinoza, Tractatus Theologico Politicus, hoofdstuk 20, alinea 6.
• Aanhaling(en): Spinoza redux: Over de grenzen van vrijheid, CastrumPeregrini.org, 2009

• „… daarom moet de vrijheid van oordelen nog veel eerder toegestaan worden, want die is waarlijk een deugd en kan niet onderdrukt worden.”

• Origineel in het Latijn:
  “… quare multo magis judicii libertas concedi debet, quae profecto virtus est, nec opprimi potest.”
• Bron: Benedictus de Spinoza, Tractatus Theologico Politicus, 1670, Hoofdstuk 20, alinea 10.
• Aanhaling(en): Onverklaard, valse dichotomie, vals continuum en glijdende helling, Kritsch Denken, 19 april 2009

• „En dit zijn dingen dingen die niet slechts de rede, maar ook de ervaring door dagelijkse voorbeelden leert, namelijk dat dergelijke wetten, die bevelen wat ieder moet geloven en die verbieden iets tegen deze of gene mening te zeggen of te schrijven, dikwijls zijn ingesteld om tegemoet te komen aan, of liever te zwichten voor de woede van de mensen, die vrije geesten niet kunnen verdragen en die met hun grimmig gezag licht in staat zijn de vroomheid van het oproerige grauw in razernij te doen verkeren en op te stoken tegen wie ze maar willen.”

• Origineel in het Latijn:
  “Atque haec non tantum ratio, sed etiam experientia quotidianis exemplis docet; nempe similes leges, quibus scilicet imperatur, quid unicuique credendum sit, et contra hanc aut illam opinionem aliquid dicere, vel scribere prohibetur, saepe institutas fuisse ad largiendum, vel potius cedendum eorum ira, qui libera ingenia ferre nequeunt, et torva quadam authoritate seditiosae plebis devotionem facile in rabiem mutare, et in quos volunt, instigare possunt.”
• Bron: Benedictus de Spinoza, Tractatus Theologico-Politicus (Theologisch-politieke verhandeling), 1670, hoofdstuk 20, alinea 12.
• Aanhaling(en): De Nacht van Bas Haring, Kritisch Denken, 4 januari 2015.

Ethica (1678)

• „[...] datgene zelf dat het wezen van God uitmaakt, maakt tevens zijn bestaan uit, zodat dus dit en zijn wezen één en hetzelfde zijn.”

• Origineel in het Latijn:
  “[...] hoc est illud ipsum quod essentiam Dei constituit, constituit simul ipsius existentiam adeoque hæc et ipsius essentia unum et idem sunt.”
• Bron: Ethica - Pars prima - De Deo, XX
• Aanhaling(en): Papineau, David, Filosofie - de grote denkers uit de geschiedenis van de wijsbegeerte, Librero, 2015, p. 36
• Volgens Spinoza moet een wezen dat in alle opzichten volmaakt is zeker bestaan, omdat bestaan per definitie volmaakter is dan niet-bestaan.

• „Mensen zijn misleid als ze denken dat ze vrij zijn, een mening die slechts hierin bestaat dat ze zich bewust zijn van hun handelingen en niet weten van de oorzaken waardoor deze worden bepaald.”

• Origineel in het Latijn:
  “[...] falluntur homines quod se liberos esse putant, quæ opinio in hoc solo consistit quod suarum actionum sint conscii et ignari causarum a quibus determinantur.”
• Bron: Ethica - Pars secunda - De natura et origine mentis, XXXV
• Aanhaling(en): Papineau, David, Filosofie - de grote denkers uit de geschiedenis van de wijsbegeerte, Librero, 2015, p. 67

Andere

• „Bepalen is ontkennen.”
  volledige variant: “Omdat nu vorm niets anders dan bepaling, en bepaling ontkenning is, kan hij – zoals gezegd – niets anders dan ontkenning zijn.”

• Origineel in het Latijn:
  “Quia ergo figura non aliud, quàm determinatio, & determinatio negatio est; non poterit, ut dictum, aliud quid, quàm negatio, esse.”
• Bron: Brief van Spinoza aan Jarig Jelles d.d. 2 juni 1674
• Aanhaling(en): Marx en Spinoza, Spinoza's blog, 19 juni 2018; Chris Lorenz, De constructie van het verleden, 2008, p. 275; Omnis determinatio negatio est, De Spinoza blog, 7 april 2010
• Aangehaald (volledige variant) in de vertaling van Fokke Akkerman (Spinoza, Briefwisseling, 1977).
• De uitspraak werd bekend in de variant van Hegel, die "elke" toevoegde (Vorlesungen über die Geschichte der Philosophie, 1832, XIX, 376: Omnis determinatio est negatio = 'Elke bepaling is ontkenning').

Over Spinoza

• „Van alle mensen die het spinozisme hebben aangevallen, is er niemand die het zo duidelijk heeft uiteengezet en zo voortreffelijk heeft bestreden als de heer Bayle.”

• Origineel in het Frans:
  “De tous ceux qui ont réfuté le spinosisme, il n'y a personne qui l'ait développé aussi nettement, ni combattu avec autant d'avantage que l'a fait Mr. Bayle.”
• Bron: Encyclopédie de Diderot et d'Alembert - S
• Aanhaling(en): Veenbaas, Japik, De Verlichting als kraamkamer, Nieuw Amsterdam, 2013, p. 76
• De kritiek van Bayle op Spinoza wordt hier door de samenstellers van de Encyclopédie zeer serieus genomen.