Baruch Spinoza: verschil tussen versies

Uit Wikiquote
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Hansmuller (overleg | bijdragen)
→‎Ethica (1678): vijf citaten erbij
Hansmuller (overleg | bijdragen)
→‎Ethica (1678): vertaling van wikibooks.nl Spinoza Ethica
Regel 49: Regel 49:
|tekst= Qui recte novit omnia ex naturæ divinæ necessitate sequi et secundum æternas naturæ leges et regulas fieri,..., conabitur bene agere ut aiunt et lætari.
|tekst= Qui recte novit omnia ex naturæ divinæ necessitate sequi et secundum æternas naturæ leges et regulas fieri,..., conabitur bene agere ut aiunt et lætari.
| taal = Latijn
| taal = Latijn
| bron = [[s:la:Ethica - Pars quarta - De servitute humana seu de affectuum viribus|Ethica - Pars quarta - De servitute humana seu de affectuum viribus, L]], vertaling [[wikibooks:nl:Spinoza_Ethica/Deel_4#Stellingen|Deel 4 stelling 50]]
| bron = [[s:la:Ethica - Pars quarta - De servitute humana seu de affectuum viribus|Ethica - Pars quarta - De servitute humana seu de affectuum viribus, L]], vertaling wikibooks.nl Spinoza Ethica [[wikibooks:nl:Spinoza_Ethica/Deel_4#Stellingen|Deel 4 stelling 50]]
| vertaling = Wie inziet dat alles uit de "goddelijke" natuur voortkomt en volgens eeuwige natuurwetten en regels gebeurt, zal proberen om goed te doen en blij te zijn (Latijn: bene agere et laetari).
| vertaling = Wie inziet dat alles uit de "goddelijke" natuur voortkomt en volgens eeuwige natuurwetten en regels gebeurt, zal proberen om goed te doen en blij te zijn (Latijn: bene agere et laetari).
| aangehaald = {{aut|Krop, Henri}}, ''Spinoza Ethica'' (Latijn met vertaling en inleiding), Bert Bakker, Amsterdam 2002, 2004, {{aut|[[w:nl:Nico van Suchtelen|Suchtelen, Nico van]]}}, ''Ethica'' (uit het Latijn vertaald, ingeleid en van verklarende aantekeningen voorzien), Wereldbibliotheek, 1979. In de [https://www.dbnl.org/tekst/spin003ethi01_01/spin003ethi01_01_0004.php dbnl.org Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren Nico van Suchtelen: ''Benedictus de de Spinoza Ethica (1928)'']
| aangehaald =<br>{{aut|Krop, Henri}}, ''Spinoza Ethica'' (Latijn met vertaling en inleiding), Bert Bakker, Amsterdam 2002, 2004.<br>{{aut|[[w:nl:Nico van Suchtelen|Suchtelen, Nico van]]}}, ''Ethica'' (uit het Latijn vertaald, ingeleid en van verklarende aantekeningen voorzien), Wereldbibliotheek, 1979. In de [https://www.dbnl.org/tekst/spin003ethi01_01/spin003ethi01_01_0004.php dbnl.org Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren Nico van Suchtelen: ''Benedictus de de Spinoza Ethica (1928)'']
| opmerking =
| opmerking =
}}
}}
Regel 58: Regel 58:
|tekst= Animi tamen non armis sed amore et generositate vincuntur.
|tekst= Animi tamen non armis sed amore et generositate vincuntur.
| taal = Latijn
| taal = Latijn
| bron = [[s:la:Ethica - Pars quarta - De servitute humana seu de affectuum viribus|Ethica - Pars quarta - Appendix, caput XI]], vertaling [[wikibooks:nl:Spinoza_Ethica/Deel_4#Aanhangsel_en_Samenvatting|Deel 4 aanhangsel hoofdstuk 11]]
| bron = [[s:la:Ethica - Pars quarta - De servitute humana seu de affectuum viribus|Ethica - Pars quarta - Appendix, caput XI]], vertaling wikibooks.nl Spinoza Ethica [[wikibooks:nl:Spinoza_Ethica/Deel_4#Aanhangsel_en_Samenvatting|Deel 4 aanhangsel hoofdstuk 11]]
| vertaling = Maar liefde en edelmoedigheid, en niet wapens, veroveren de harten.
| vertaling = Maar liefde en edelmoedigheid, en niet wapens, veroveren de harten.
| aangehaald = {{aut|Krop, Henri}}, ''Spinoza Ethica'' (Latijn met vertaling en inleiding), Bert Bakker, Amsterdam 2002, 2004, {{aut|[[w:nl:Nico van Suchtelen|Suchtelen, Nico van]]}}, ''Ethica'' (uit het Latijn vertaald, ingeleid en van verklarende aantekeningen voorzien), Wereldbibliotheek, 1979. In de [https://www.dbnl.org/tekst/spin003ethi01_01/spin003ethi01_01_0004.php dbnl.org Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren Nico van Suchtelen: ''Benedictus de de Spinoza Ethica (1928)'']
| aangehaald = <br>{{aut|Krop, Henri}}, ''Spinoza Ethica'' (Latijn met vertaling en inleiding), Bert Bakker, Amsterdam 2002, 2004.<br>{{aut|[[w:nl:Nico van Suchtelen|Suchtelen, Nico van]]}}, ''Ethica'' (uit het Latijn vertaald, ingeleid en van verklarende aantekeningen voorzien), Wereldbibliotheek, 1979. In de [https://www.dbnl.org/tekst/spin003ethi01_01/spin003ethi01_01_0004.php dbnl.org Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren Nico van Suchtelen: ''Benedictus de de Spinoza Ethica (1928)'']
| opmerking =
| opmerking =
}}
}}
Regel 67: Regel 67:
|tekst= Homo qui ratione ducitur magis in civitate ubi ex communi decreto vivit quam in solitudine ubi sibi soli obtemperat, liber est.
|tekst= Homo qui ratione ducitur magis in civitate ubi ex communi decreto vivit quam in solitudine ubi sibi soli obtemperat, liber est.
| taal = Latijn
| taal = Latijn
| bron = [[s:la:Ethica - Pars quarta - De servitute humana seu de affectuum viribus|Ethica - Pars quarta - De servitute humana seu de affectuum viribus, LXXIII]], vertaling [[wikibooks:nl:Spinoza_Ethica/Deel_4#Stellingen|Deel 4 stelling 73]]
| bron = [[s:la:Ethica - Pars quarta - De servitute humana seu de affectuum viribus|Ethica - Pars quarta - De servitute humana seu de affectuum viribus, LXXIII]], vertaling wikibooks.nl Spinoza Ethica [[wikibooks:nl:Spinoza_Ethica/Deel_4#Stellingen|Deel 4 stelling 73]]
| vertaling = Wie verstandig leeft is vrijer in een gemeenschap waar hij zich aan algemene regels houdt, dan in de eenzaamheid waar hij eigen baas is.
| vertaling = Wie verstandig leeft is vrijer in een gemeenschap waar hij zich aan algemene regels houdt, dan in de eenzaamheid waar hij eigen baas is.
| aangehaald = {{aut|Krop, Henri}}, ''Spinoza Ethica'' (Latijn met vertaling en inleiding), Bert Bakker, Amsterdam 2002, 2004, {{aut|[[w:nl:Nico van Suchtelen|Suchtelen, Nico van]]}}, ''Ethica'' (uit het Latijn vertaald, ingeleid en van verklarende aantekeningen voorzien), Wereldbibliotheek, 1979. In de [https://www.dbnl.org/tekst/spin003ethi01_01/spin003ethi01_01_0004.php dbnl.org Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren Nico van Suchtelen: ''Benedictus de de Spinoza Ethica (1928)'']
| aangehaald = <br>{{aut|Krop, Henri}}, ''Spinoza Ethica'' (Latijn met vertaling en inleiding), Bert Bakker, Amsterdam 2002, 2004.<br>{{aut|[[w:nl:Nico van Suchtelen|Suchtelen, Nico van]]}}, ''Ethica'' (uit het Latijn vertaald, ingeleid en van verklarende aantekeningen voorzien), Wereldbibliotheek, 1979. In de [https://www.dbnl.org/tekst/spin003ethi01_01/spin003ethi01_01_0004.php dbnl.org Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren Nico van Suchtelen: ''Benedictus de de Spinoza Ethica (1928)'']
| opmerking =
| opmerking =
}}
}}
Regel 76: Regel 76:
|tekst= Quatenus mens res omnes ut necessarias intelligit eatenus majorem in affectus potentiam habet seu minus ab iisdem patitur.
|tekst= Quatenus mens res omnes ut necessarias intelligit eatenus majorem in affectus potentiam habet seu minus ab iisdem patitur.
| taal = Latijn
| taal = Latijn
| bron = [[s:la:Ethica - Pars quarta - De servitute humana seu de affectuum viribus|Ethica - Pars quinta - De potentia intellectus seu de libertate humana, VI]], vertaling [[wikibooks:nl:Spinoza_Ethica/Deel_5#Stellingen|Deel 5 stelling 6]]
| bron = [[s:la:Ethica - Pars quarta - De servitute humana seu de affectuum viribus|Ethica - Pars quinta - De potentia intellectus seu de libertate humana, VI]], vertaling wikibooks.nl Spinoza Ethica [[wikibooks:nl:Spinoza_Ethica/Deel_5#Stellingen|Deel 5 stelling 6]]
| vertaling = Naarmate de (menselijke) geest alles als noodzakelijk begrijpt, is zijn macht over emoties des te sterker en lijdt hij minder onder de emoties. Deel 5 stelling 6.
| vertaling = Naarmate de (menselijke) geest alles als noodzakelijk begrijpt, is zijn macht over emoties des te sterker en lijdt hij minder onder de emoties. Deel 5 stelling 6.
| aangehaald = {{aut|Krop, Henri}}, ''Spinoza Ethica'' (Latijn met vertaling en inleiding), Bert Bakker, Amsterdam 2002, 2004, {{aut|[[w:nl:Nico van Suchtelen|Suchtelen, Nico van]]}}, ''Ethica'' (uit het Latijn vertaald, ingeleid en van verklarende aantekeningen voorzien), Wereldbibliotheek, 1979. In de [https://www.dbnl.org/tekst/spin003ethi01_01/spin003ethi01_01_0004.php dbnl.org Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren Nico van Suchtelen: ''Benedictus de de Spinoza Ethica (1928)'']
| aangehaald =<br>{{aut|Krop, Henri}}, ''Spinoza Ethica'' (Latijn met vertaling en inleiding), Bert Bakker, Amsterdam 2002, 2004.<br>{{aut|[[w:nl:Nico van Suchtelen|Suchtelen, Nico van]]}}, ''Ethica'' (uit het Latijn vertaald, ingeleid en van verklarende aantekeningen voorzien), Wereldbibliotheek, 1979. In de [https://www.dbnl.org/tekst/spin003ethi01_01/spin003ethi01_01_0004.php dbnl.org Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren Nico van Suchtelen: ''Benedictus de de Spinoza Ethica (1928)'']
| opmerking =
| opmerking =
}}
}}
Regel 85: Regel 85:
|tekst= Mens humana non potest cum corpore absolute destrui sed ejus aliquid remanet quod æternum est.
|tekst= Mens humana non potest cum corpore absolute destrui sed ejus aliquid remanet quod æternum est.
| taal = Latijn
| taal = Latijn
| bron = [[s:la:Ethica - Pars quarta - De servitute humana seu de affectuum viribus|Ethica - Pars quinta - De potentia intellectus seu de libertate humana, XXIII]], vertaling [[wikibooks:nl:Spinoza_Ethica/Deel_5#Stellingen|Deel 5 stelling 23]]
| bron = [[s:la:Ethica - Pars quarta - De servitute humana seu de affectuum viribus|Ethica - Pars quinta - De potentia intellectus seu de libertate humana, XXIII]], vertaling wikibooks.nl Spinoza Ethica [[wikibooks:nl:Spinoza_Ethica/Deel_5#Stellingen|Deel 5 stelling 23]]
| vertaling = De menselijke geest kan niet helemaal met het lichaam vernietigd worden, er blijft altijd iets eeuwigs over.
| vertaling = De menselijke geest kan niet helemaal met het lichaam vernietigd worden, er blijft altijd iets eeuwigs over.
| aangehaald = {{aut|Krop, Henri}}, ''Spinoza Ethica'' (Latijn met vertaling en inleiding), Bert Bakker, Amsterdam 2002, 2004, {{aut|[[w:nl:Nico van Suchtelen|Suchtelen, Nico van]]}}, ''Ethica'' (uit het Latijn vertaald, ingeleid en van verklarende aantekeningen voorzien), Wereldbibliotheek, 1979. In de [https://www.dbnl.org/tekst/spin003ethi01_01/spin003ethi01_01_0004.php dbnl.org Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren Nico van Suchtelen: ''Benedictus de de Spinoza Ethica (1928)'']
| aangehaald =<br>{{aut|Krop, Henri}}, ''Spinoza Ethica'' (Latijn met vertaling en inleiding), Bert Bakker, Amsterdam 2002, 2004.<br>{{aut|[[w:nl:Nico van Suchtelen|Suchtelen, Nico van]]}}, ''Ethica'' (uit het Latijn vertaald, ingeleid en van verklarende aantekeningen voorzien), Wereldbibliotheek, 1979. In de [https://www.dbnl.org/tekst/spin003ethi01_01/spin003ethi01_01_0004.php dbnl.org Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren Nico van Suchtelen: ''Benedictus de de Spinoza Ethica (1928)'']
| opmerking =
| opmerking =
}}
}}

Versie van 4 nov 2019 19:55

Benedictus Spinoza in 1665.
Informatie bij zusterprojecten:
artikel in Wikipedia
media bij Commons
bron(nen) in Wikisource
Informatie in externe bronnen:
BP 29207451 pagina in Biografisch portaal
DBNL pagina in DBNL
KB pagina in KB-catalogus

Benedictus de Spinoza (Amsterdam, 24 november 1632 – Den Haag, 21 februari 1677) – Benedictus de Spinoza in het Latijn en Bento de Espinosa of d'Espinosa in het Portugees – was een Nederlands filosoof, wiskundige, politiek denker en lenzenslijper uit de vroege Verlichting.

Tractatus Theologico Politicus (1670)

  • „Het doel van de politiek is dus in werkelijkheid de vrijheid.”
  • „… daarom moet de vrijheid van oordelen nog veel eerder toegestaan worden, want die is waarlijk een deugd en kan niet onderdrukt worden.”
  • „En dit zijn dingen dingen die niet slechts de rede, maar ook de ervaring door dagelijkse voorbeelden leert, namelijk dat dergelijke wetten, die bevelen wat ieder moet geloven en die verbieden iets tegen deze of gene mening te zeggen of te schrijven, dikwijls zijn ingesteld om tegemoet te komen aan, of liever te zwichten voor de woede van de mensen, die vrije geesten niet kunnen verdragen en die met hun grimmig gezag licht in staat zijn de vroomheid van het oproerige grauw in razernij te doen verkeren en op te stoken tegen wie ze maar willen.”
  • Origineel in het Latijn:
    “Atque haec non tantum ratio, sed etiam experientia quotidianis exemplis docet; nempe similes leges, quibus scilicet imperatur, quid unicuique credendum sit, et contra hanc aut illam opinionem aliquid dicere, vel scribere prohibetur, saepe institutas fuisse ad largiendum, vel potius cedendum eorum ira, qui libera ingenia ferre nequeunt, et torva quadam authoritate seditiosae plebis devotionem facile in rabiem mutare, et in quos volunt, instigare possunt.”
  • Bron: Benedictus de Spinoza, Tractatus Theologico-Politicus (Theologisch-politieke verhandeling), 1670, hoofdstuk 20, alinea 12.
  • Aanhaling(en): De Nacht van Bas Haring, Kritisch Denken, 4 januari 2015.

Ethica (1678)

  • „[...] datgene zelf dat het wezen van God uitmaakt, maakt tevens zijn bestaan uit, zodat dus dit en zijn wezen één en hetzelfde zijn.”
  • Origineel in het Latijn:
    “[...] hoc est illud ipsum quod essentiam Dei constituit, constituit simul ipsius existentiam adeoque hæc et ipsius essentia unum et idem sunt.”
  • Bron: Ethica - Pars prima - De Deo, XX
  • Aanhaling(en): Papineau, David, Filosofie - de grote denkers uit de geschiedenis van de wijsbegeerte, Librero, 2015, p. 36
  • Volgens Spinoza moet een wezen dat in alle opzichten volmaakt is zeker bestaan, omdat bestaan per definitie volmaakter is dan niet-bestaan.
  • „Wie inziet dat alles uit de "goddelijke" natuur voortkomt en volgens eeuwige natuurwetten en regels gebeurt, zal proberen om goed te doen en blij te zijn (Latijn: bene agere et laetari).”
  • „Maar liefde en edelmoedigheid, en niet wapens, veroveren de harten.”
  • „Wie verstandig leeft is vrijer in een gemeenschap waar hij zich aan algemene regels houdt, dan in de eenzaamheid waar hij eigen baas is.”
  • „Naarmate de (menselijke) geest alles als noodzakelijk begrijpt, is zijn macht over emoties des te sterker en lijdt hij minder onder de emoties. Deel 5 stelling 6.”
  • „De menselijke geest kan niet helemaal met het lichaam vernietigd worden, er blijft altijd iets eeuwigs over.”
  • „Mensen zijn misleid als ze denken dat ze vrij zijn, een mening die slechts hierin bestaat dat ze zich bewust zijn van hun handelingen en niet weten van de oorzaken waardoor deze worden bepaald.”
  • Origineel in het Latijn:
    “[...] falluntur homines quod se liberos esse putant, quæ opinio in hoc solo consistit quod suarum actionum sint conscii et ignari causarum a quibus determinantur.”
  • Bron: Ethica - Pars secunda - De natura et origine mentis, XXXV
  • Aanhaling(en): Papineau, David, Filosofie - de grote denkers uit de geschiedenis van de wijsbegeerte, Librero, 2015, p. 67

Over Spinoza

  • „Van alle mensen die het spinozisme hebben aangevallen, is er niemand die het zo duidelijk heeft uiteengezet en zo voortreffelijk heeft bestreden als de heer Bayle.”
  • Origineel in het Frans:
    “De tous ceux qui ont réfuté le spinosisme, il n'y a personne qui l'ait développé aussi nettement, ni combattu avec autant d'avantage que l'a fait Mr. Bayle.”
  • Bron: Encyclopédie de Diderot et d'Alembert - S
  • Aanhaling(en): Veenbaas, Japik, De Verlichting als kraamkamer, Nieuw Amsterdam, 2013, p. 76
  • De kritiek van Bayle op Spinoza wordt hier door de samenstellers van de Encyclopédie zeer serieus genomen.